روش مقابله با تنش آبی در باغات گردو

ما در همدان درختان گردو را میانگین هر بیست روز یکبار آب می دهیم . و روش آبیاری ما در این آب دهی غرق آبی است، درختان ما دارای بیشینه ای گاها تا حدود 400 سال هستند، البته این موضوع ارتباط با تاریخ کاشت درخت گردو در استان همدان ندارد .

جناب احمدی کارشناس مسائل منابع آبی با بیش از 7 سال سابقه در این زمینه از شهرستان اسدآباد گفتند، ظرفیت های آبی استان به شدت تحت تاثیر هستند، زیرا ما در استان طبق نقشه توزیع آب های زیر زمینی 80 تا 100 درصد به آب های زیر زمینی وابستگی داریم .این در حالی است که میانگین کشوری استفاده از سفره آب های زیر زمینی 60 درصد است و این زنگ هشداری برای استان ماست چون با استفاده بی رویه از این آبخوان ها از شرایط بحرانی به فوق بحرانی خواهیم رفت و همچنین ظرفیت این آبخوان ها کاهش پیدا خواهند کرد و آب ها شور خواهند شد.

توضیحات: آبخوان یا همان سفره های آب زیر زمینی دارای ساختاری هستند که برداشت بیش از اندازه از آنها باعث کاهش ظرفیتشان همان فرونشست خواهد شد، مثل یک بطری آب بیست لیتری که در اثر فشرده شدن در زیر زمین ظرفیت نگاهداری آن به ۱۵ لیتر کاهش یافته و هرچه فرونشست بیشتر باشد کمتر و کمتر خواهد شد و بعدا ۱۰ لیتر می شود و باید توجه داشت که در آینده با بارش باران و برف ظرفیت آن افزایش نمی یابد و آب قابل ذخیره شدن در آن آبخوان نیست، چرا که ظرفیت نگاهداری آبخوان از دست رفته و این خطر جدی و غیرقابل جبران است و باعت غیر قابل احیا شدن و مرگ آبخوان دشت تویسرکان و دشت های استان همدان تا ابد و برای همیشه خواهد شد. دقت کنید در واقع این زمین است که باغدار ها و کشاورزان ما سالهای سال می خواهند از آن بهره ببرند و زندگی خود و خانواده یشان را تامین کنند، اگر آب نباشد چه خواهند کرد ؟

ولی راه حل چیست ؟ باید جهاد کشاورزی و منابع آب و باغداران و کشاورزان به هیدروگراف دشت های همدان اهمیت دهند، و این هیدروگراف را حداقل ثابت نگه دارند. این یک برنامه جمعی است . به همین منظور باید آمار و ارقام درست و در دسترس قرار بگیرند .در این موضوع جهاد آمار متفاوت از اداره منابع آب می دهد و این دو اداره با هم گویا اختلاف نظر دارند . و همچنان چیزی که ما میبینیم کاهش هیدروگراف دشت هاست که دارد سقوط می کند . ما ته مانده ای از آب ها را داریم باید آنها را حفظ کنیم .

یکی از چالش های اصلی ما در سالهای آینده در استان بحث آب است، گویا عده ای خبر ندارند و یا خود را به خواب زده اند در آینده اگر وضعیت با شرایط حال پیش برود آب ها شور خواهد شد و آرام آرام زمین های ما را تبدیل به دشت های شور غیر حاصل خیز و … خواهد کرد .باید بررسی گردد چرا به درستی تزریق آب به آبخان ها صورت نگرفته ، سه عامل تاثیر گذار به نظر من یک تغییر اقلیم است و دوم بی مدیریتی منابع آب داریم و سوم پر مصرفی آب .

باید قبول کنیم با این وضعیت سیستم های کلاسیک آب یاری مثل غرق آبی و … به منظور آبیاری جواب نمی دهند برای پایداری منابع آبی که منجر به کشاورزی پایدار می گردد باید دانشگاه های استان و مسئولین به صنحه عمل بیایند و باید کشاورزان این خطر را پوست جان خویش احساس کنند .

باید دقت کنند در این موضوع اولین قربانی خود کشاورز است و بعد روستایان که در آن روستا سکنا گزیده اند و بعد شهرستان ها و بعد … و این موضوع باعث افزایش حاشیه نشینی شهر ها و در نتیجه افزایش بزهکاری و کاهش اشتغال و کمبود مواد غذایی و … خواهد شد . من نمیدانم واقعا برای گردو چه راهکار مناسب است، ولی بلواقع در سال گذشته 80 درصد صادرات ما در محصولات کشاورزی سیفی جات بوده است. که ما می توانیم برای جلوگیری از مصرف آب بیش از اندازه از آبخوان ها و نگهداری سطحشان از سیستم های نوین آبیاری مثل سیستم های زیر سطحی و هیدروپونیک و قطره ای و گلخانه ای و … استفاده کنیم . ما ابر چالش به نام بی آبی داریم . دقت کنید آب های سطحی قابل دیدن است ولی آبخوان ها قابل دیدن نیستند، و چون قابل دیدن نیستن ، فاجعه زمانی رخ می دهد که تاثیر آنها را ببینیم .

در ادامه جناب مهندس قمری نایب رئیس هیئت مدیره نیز راهکار هایی را برای افزایش توان باغات گردو در مقابل این تنش آبی پیشنهاد دادند، ایشان گفتند ما باید درختان را آرام آرام با وضعیت موجود به کم آبی عادت دهیم ، به همین منظور بهتر است درختان گردو را تا اواسط اردیبهشت آبیاری غرق آبی نکنیم و بعد از آن تا انتهای شهریور ماه سه تا چهار بار آبیاری غرق آبی کنیم .

همچنین ایشان فرمودند که ما در شهرستان تویسرکان به کمک دکتر مفتح نماینده منتخب شهرستان پیگیر مسائل و چالش های منابع آبی تویسرکان هستیم، و انشالله تا به نتیجه رسیدن این موضوع ادامه خواهیم داد.

در ادامه از اعضای هیئت مدیره جناب آقای حر آبادی بیان نمودند که ما می توانیم باغهای گردو را به سه دسته زیر تقسیم کنیم ، اول آنهایی که برای آبیاری باغات خود از رودخانه استفاده می کنند ، برای بهینه کردن این دست از باغات باید از لوله کشی و جدول کشی استفاده کنیم ، دوم آنهایی هستند که از آب چاه ها به منظور آبیاری باغات گردو استفاده می کنند، این ها دستشان باز تر است و می توانند از سیستم های آبیاری قطره ای و زیرسطحی استفاده کنند . باغات هم هستند که اصلا آب ندارند اینها هم به نظر من باید فرمانداری ها ورود کنند و به کمک دادستان و … راهکاری به منظور باز کردن راه به منظور آب رسانی به این باغات را بدهند، چرا که تنش آبی با افزایش در این مناطق باعث توسعه آفات در مناطق دیگر می گردد . فعل حال به خاطر افزایش قیمت زمین ها بعضی از باغداران گویا گاها طمع کرده و راه های ارتباطی به باغات را برای فروش متراژ بیشتری زمین به مشتری می بندند، باید طبق قانون با کلیه باغدران برخورد گردد و تمام راه های ارتباطی باغات با عرض استاندارد سه متر که گویا قانون هم هست در نظر گرفته شوند، تا از این فاجعه جلوگیری گردد.

همچنین ایشان به همین منظور مثالی از باغات گردو منطقه کرزان با نام محلی صالح بیگ که 30 هکتار سطح زیر کشت گردو است با قدمت های 300 الی 400 سال که منابع غنی از نژاد های سنتی تویسرکان هستند نموده و گفتند این باغات از ابتدای ایستگاه تحقیقات گردو شروع شده و در ادامه به سمت بالا می رود . همچنین به روش های دانش بنیان چون کنترل رطوبت آب توسط حسگر ها اشاره کردند، که کمک می کند تا زمانی که باغ به آبیاری نیاز ندارد ، بیهوده از آبخوان ها و … استفاده نگردد.

همچنین مهندس نصراللهی از اعضای هیئت مدیره نیز به موضوع دریافت اعتبار پیش بینی شده توسط جهاد کشاورزی به منظور توسعه سیستم های آبیاری قطره ای و … توسط باغدار های گردو اشاره نمودند و روشی سنتی را که برای حفظ رطوبت خاک در گذشته بعد از آبیاری باغ روی زمین کاه می پاشیدند تا از خشک شدن زمین و هدر رفت آب جلوگیری کنند تصریح کردند وی همچنین به شرایط حال که می توان از پلاستیک جهت کاهش تبخیر خاک استفاده کرد اشاره نمودند.

همچنین جناب مهندس ترکمان از اعضای هیئت مدیره نیز کمی موضوع را باز تر نموده و به روش های سنتی در آبیاری باغات گردو که در گذشته هم جواب گو بوده پرداخته و مسائل را باز کردند، ایشان گفتند وقتی آب یاری به روش غرق آبی انجام می شود بیشترین رطوبت در سطح زمین قرار داد و جذب آب توسط زمین زمان بر خواهد بود به همین دلیل با گرمایش سطح زمین باغ گردو بخار تولید می شوند و در سطح قرار میگیرند و با آمدن اولین باد این رطوبت جا بجا شده و این چرخه ادامه پیدا می کند.

خوب در گذشته برای کاهش این موضوع خاک های سطح باغ را بعد از آبیاری ، نرم می کردند ، در اصطلاح محلی شن کردن وشاید شخم سطحی ، این موضوع باعث کاهش سطح تخیر آب از باغ گردو می شد . عده دیگر نیز به همین منظور از کاه استفاده می کردند و فعل حال هم عده ای از باغدارن از پلاستیک هایی که بر سطح زمین های خود می کشند استفاده می کنند .

البته منابع دقیق جهت بررسی دقیق این موضوع و مقدار تاثیر آن در دسترس نیست، ولی به تجربه ثابت شده که این موضوع تاثیر گذار است .

در آخر موحد مسئول انجمن تولیدکنندگان و صادر کنندگان گردو استان همدان با بیان اینکه امنیت غذایی یکی از ارکانِ های مهم محسوب می‌شود. خاطرنشان کرد، با توجه به اهمیت و گستردگی کشاورزی در استان، حمایت‌های جدی وزارت جهاد کشاورزی از بخش کشاورزی استان را خواهانیم، همچنین وی افزود ضرورت دارد که بهره‌وری آب افزایش یابد؛ زیرا همدان ظرفیت برداشت آب بی رویه و حساب نشده را نداشته و ضرورت دارد به سمت اصلاح الگوی کشت و اتخاذ الگوی کشت مناسب برای استان همدان حرکت کنیم.

وی با بیان اینکه بدون شک با توجه به بحران منابع آبی پیش رو، دوران آبیاری‌های سنتی و غرق‌آبی گذشته است، گفت ضروری است که وزارت جهاد کشاورزی در یک طرح‌ریزی کلان و تخصصی با توجه به شرایط آب‌های زیرزمینی و سطح هیدروگرافی دشت های منطقه تغییر الگوی کشت را دستور کار قرار داده و به باغداران و کشاورزان که از این الگو تبعیت نمی کنند تنش آبی پیش رو را گوش زد نمایند .

در انتها خوشحال می شویم روش های شما را برای پیشگری و مواجهه با تنش های آبی و کم آبی پیش رو در بخش نظرات بخوانیم، حتما نظرات خود را در این زمینه برای ما در بخش پائین نظرات بنویسید.